Portret van een 6-jarige jongen

Ondanks zijn jonge leeftijd - volgens het opschrift is hij pas zes jaar oud - kijkt deze jongen ons met zijn grote blauwe ogen serieus aan, een beetje droevig zelfs. Dat zijn blik voor de moderne kijker zo ernstig oogt, heeft ongetwijfeld te maken met onze gewoonte om kinderen lachend te portretteren of fotograferen. De gesloten mond en licht naar beneden staande mondhoeken, passen niet in dat beeld. Maar in een tijd waarin een lachend gezicht als ongeschikt voor een portret werd gezien, werd de blik van deze jongen niet treurig gevonden, maar eerder behoorlijk en welopgevoed.

Het is niet bekend wie deze jongen was. We weten alleen dat hij in 1654, het jaar dat hij door Jan de Bray geportretteerd werd, zes jaar oud was. Verder is het aannemelijk dat hij uit Haarlem kwam, aangezien De Bray in die stad woonde. Naast historieschilder was De Bray een getalenteerd portrettist, wat dit ontroerende kinderportret ons duidelijk laat zien. Door de subtiele lichtval steekt het jongenskopje tegen de bruingrijze achtergrond af. Met een paar lichtgele toetsen heeft de schilder de reflecterende glans van het goudblonde haar gesuggereerd.

De kleding van de jongen lijkt sober, maar is in feite door de dure zwarte stoffen een deftig kostuum. De witte kraag is gesloten met koortjes die uitlopen in wollige akertjes. In zijn linkerhand houdt hij een breed gerande hoed vast, alsof hij hem net uit beleefdheid afgedaan heeft. De zwarte hoed is gedecoreerd met kleurige linten. Zo heeft zijn kostuum toch nog een speels, meer kinderlijk accent. Toch waren zulke kleurige linten op hoeden niet specifiek voor kinderen bedoeld. Ook volwassen mannen konden ervoor kiezen hun hoed met linten, edelstenen of veren te tooien. De zesjarige jongen is dus helemaal gekleed als een volwassen man, een rol waar hij zich al op jonge leeftijd op moest voorbereiden.

(dit is een bewerkte versie van een tekst gepubliceerd in: L. van der Vinde, Kinderen in het Mauritshuis, Den Haag 2007, pp. 56-57)