Het Ethnologisches Museum kocht deze staf in 1903 van de Duitse verzamelaar Paul Körner, samen met een aantal andere Surinaamse objecten. In de bijgeleverde informatie beschreef de verzamelaar de herkomst van de staf: een medewerker van een zendelingenpost van de zogenaamde Hernhuttergroep zou de staf van iemand hebben afgenomen, “omdat hij hem anders niet zou hebben gegeven”.
De zendelingen van de Hernhuttergroep behoren tot de Evangelische Broedergemeente die voornamelijk werkzaam was in Suriname. Ze verdiepten zich in de talen en gebruiken van plaatselijke bevolkingsgroepen, maar hadden vaak ook plantages om hun activiteiten te bekostigen. Vanwege hun langdurige ‘vertrouwensband’ en regionale netwerken waren zendelingen geschikte tussenpersonen voor Europese musea die etnografische collecties wilden opbouwen. In de loop van de 19de eeuw gingen zendelingen systematisch objecten verzamelen voor export. Zo zijn talloze religieuze voorwerpen in Suriname onder dwang afgenomen van bekeerden of ‘heidenen’.
Oorspronkelijk behoorde deze staf toe aan marrons (specifiek de Ndyuka-stam); een bevolkingsgroep van Afrikaanse oorsprong die de slavernij op de plantages was ontvlucht om een bestaan op te bouwen in het achterland van Suriname. De staf werd geroofd in de tijd dat Suriname onder Nederlands koloniaal bewind stond. De roof van cultuurgoederen heeft blijvende gevolgen voor het collectieve geheugen over gebruiken en tradities van de oorspronkelijke eigenaren.
Jongsma + O’Neill maakten een documentaire - te zien op het scherm - met dichter Onias Landveld, wiens Ndyuka familie sterke banden heeft met het gebied waaruit de staf geroofd is.
Staf
De betekenis van de staf voor zijn oorspronkelijke eigenaren blijkt lastig te achterhalen. De overgeleverde informatie is beperkt. Kunstvoorwerpen van de Marrons zijn op grote schaal van ze afgenomen, waardoor de kennis erover verloren is gegaan. Er zijn tot op heden geen vergelijkbare staffen bekend die meer inzicht kunnen bieden. Verschillende experts hebben zich erover gebogen. De stijlkenmerken van de staf wijzen op vroege houtsnijkunst, te zien aan de grove contouren. Opvallend zijn daarnaast de gegraveerde puntjes op het gezicht, de buik en de benen van de vrouwenfiguur, die mogelijk verwijzen naar scarificatie, een vorm van lichaamsversiering die gebruikelijk was onder Marronvrouwen.
Hernhutters in Wanhatti
In 1735 vestigden de eerste zendelingen van de Evangelische Broedergemeente zich in Suriname met als doel de bevolking tot het christendom te bekeren. Tussen 1892 en 1907 waren ze actief in Wanhatti. De hernhutters namen de tijd om een vertrouwensband op te bouwen met de lokale bevolking, maar in de praktijk verliep het bekeren nogal moeizaam. In de jaarverslagen lezen we dat de zendelingen soms de moed verloren, omdat de Ndyuka vasthielden aan hun eigen rituelen. ‘Heidense afgodsbeelden’ zouden de bekering in de weg staan en moesten daarom – al dan niet met geweld of inzet van verdovende middelen – worden afgenomen. Daarnaast bood het de hernhutters een uitgelezen kans een verzameling op te bouwen.
