Portret van Constantijn Huygens (1596-1687) en zijn vijf kinderen

In het midden van dit schilderij is Constantijn Huygens geportretteerd, in een cirkel om hem heen zijn vijf kinderen. Huygens was een geleerd man. Hij werd beroemd als letterkundige en werkte als secretaris van drie opeenvolgende stadhouders, Frederik Hendrik, Willem II en Willem III. Zijn woonhuis lag tegenover het Mauritshuis aan het Plein, en was ook in Hollands classicistische stijl gebouwd. Huygens heeft dit familieportret door de Haagse schilder Adriaen Hanneman laten maken voor zijn stadspaleis, waar het als schoorsteenstuk te bewonderen was.

Van linksonder, met de klok mee, zien we: Lodewijk (negen jaar), hij wordt in 1672 baljuw van Gorinchem en trouwt daarna met Jacomina Teding van Berkhout; Constantijn junior (twaalf jaar), hij wordt secretaris van prins Willem III en trouwt in 1672 met Suzanna Ryckaert; Suzanna (drie jaar), zij was de enige dochter van Huygens en trouwt in 1660 met haar neef Philips Doublet; Christiaan (elf jaar), hij wordt later wereldberoemd als de uitvinder van het slingeruurwerk en de ontdekker van de ring rond Saturnus; Philips (7 jaar) is de jongste zoon en overlijdt al op jonge leeftijd tijdens een diplomatieke reis naar Zweden en Polen.
 
Huygens was duidelijk trots op zijn kinderen, die hij vanaf hun vierde zelf onderwijs gaf. Hij leerde ze lezen en schrijven, maar niet met al te veel dwang. Later nam hij ook huisleraren in dienst, die de jongens naast taal en rekenen ook vaardigheden moesten leren als dansen, schermen en het bespelen van verschillende muziekinstrumenten. Huygens vond dat een zo breed mogelijke opleiding noodzakelijk was voor jongemannen die zich in de hogere kringen zouden bewegen. Uiteindelijk volgden de zoons een universitaire opleiding, die afgesloten werd met een ‘Grand Tour’, een studiereis door Europa. De leertijd van Suzanna liep anders: zij leerde wel lezen en schrijven, maar vanaf haar vijfde jaar richtte haar opvoeding zich vooral op huiselijke activiteiten als naaien, borduren en spinnen. Wel leerde ze Frans, een taal die een jongedame op stand moest kunnen spreken om deel te nemen aan het sociale verkeer.

Huygens hield tijdens de kindertijd van zijn kroost ook een dagboek bij, waarin hij de belangrijkste ontwikkelingen van zijn kinderen optekende. Zo weten we bijvoorbeeld dat Lodewijk moeite had om de letter ‘s’ uit te spreken en dat Christiaan als driejarige heel erg jaloers was op zijn oudere broer Constantijn. Tot ongenoegen van hun vader ging Constantijn op een gegeven moment ‘vuile woorden’ gebruiken, die hij buitenshuis opgepikt had. Van Philips weten we dat hij na ruim een jaar los kon lopen, zijn zusje Suzanna deed daar iets langer over en liep nog een tijdje met behulp van een rolwagen.

Een portret van Suzanna van Baerle (1599-1637), de echtgenote van Huygens en moeder van de vijf kinderen, ontbreekt op het schilderij. Suzanna was drie jaar eerder overleden in het kraambed. Dit groepsportret werd door Huygens als een eerbetoon aan zijn echtgenote beschouwd. Het doek is voorzien van het opschrift ‘ecce / hæreditas / domini’ (zie hier de erfenis van de Heer). Deze tekst was door Huygens bedacht als een soort in memoriam.

(dit is een bewerkte versie van een tekst gepubliceerd in: L. van der Vinde, Kinderen in het Mauritshuis, Den Haag 2007, pp. 48-51)