Objecten in de tentoonstelling (selectie)
De verhalen in de tentoonstelling zijn het resultaat van recent onderzoek van conservatoren en onderzoekers van de samenwerkende musea. Daarnaast is aanvullend gebruik gemaakt van bestaand onderzoek van internationale experts, waaronder de rapporten die zijn opgesteld voor de restitutiecommissies nazi- en koloniale roofkunst.
Roofkunst – 10 verhalen laat onder meer een Balinese kris uit circa 1800-1850 zien. Het steekwapen werd in 1851 geschonken aan de Preußische Kunstkammer, de voorloper van het huidige Ethnologisches Museum in Berlijn. ‘Gedragen door een hooggeplaatst iemand, veroverd in Kasoemba’, was de beschrijving bij het voorwerp, verwijzend naar de verovering door Nederlandse troepen bij Kasoemba [nu: Kusamba] tijdens de Derde Bali-oorlog in 1849.
De VR-experience van Jongsma+O’Neill brengt de bezoeker naar het moment dat Nederlandse troepen in een tempelcomplex met veel geweld honderden Balinese slachtoffers maakten – en de kris zeer waarschijnlijk in de tempel hebben buitgemaakt.
In 1806 trokken Franse troepen van Napoleon Berlijn binnen en roofden de zogenaamde quadriga, een paardenvierspan. Deze sculptuur met Romeinse strijdkar moest de vrede symboliseren en stond boven op de beroemde Brandenburger Tor. In 1814 keerde de quadriga terug naar Berlijn waar zij tijdens de bombardementen van de Tweede Wereldoorlog beschadigd raakte. Slechts één overgebleven paardenhoofd bevindt zich tegenwoordig in het Berlijnse Stadmuseum. Dit hoofd komt nu naar Den Haag. In de VR-experience van Jongsma+O’Neill overzie je als bezoeker de indrukwekkende intocht van de Napoleontische legers, vanaf het dak van de Brandenburger Tor.
Uit Suriname komt een staf met vrouwenfiguur (ca. 1900). De staf maakt deel uit van een groep Surinaamse objecten die het Ethnologisches Museum in 1903 kocht van een Duitse verzamelaar. Oorspronkelijk behoorde de staf toe aan de marrons (specifiek, de Ndyuka), een bevolkingsgroep van Afrikaanse oorsprong die de slavernij op de plantages was ontvlucht om een bestaan op te bouwen in het achterland van Suriname. De staf werd geroofd van de oorspronkelijke eigenaren in de tijd dat Suriname onder Nederlands koloniaal bewind stond. De roof van cultuurgoederen heeft blijvende gevolgen voor het collectieve geheugen over gebruiken en tradities van de oorspronkelijke eigenaren.
Jongsma+O’Neill maakten voor de tentoonstelling een documentaire met de dichter Onias Landveld, wiens Ndyuka-familie sterke banden heeft met het gebied waaruit de staf gestolen is.
Het Mauritshuis heeft in de collectie een schilderij van Rembrandt (Late zelfportret, 1669) dat in de Tweede Wereldoorlog werd geroofd van de Joodse familie Rathenau. Bedoeling was het schilderij op te nemen in het (nooit gerealiseerde) Führermuseum van Adolf Hitler. Na de bevrijding troffen de geallieerden dit schilderij aan in de zoutmijnen van Altaussee in Oostenrijk. De nazi’s brachten daar in de tunnels een immense hoeveelheid geroofde kunstschatten in opslag bijeen. De Rembrandt werd na de Tweede Wereldoorlog teruggegeven aan de familie Rathenau en het Mauritshuis kocht het in 1947 aan, met steun van de Vereniging Rembrandt en particulieren.De VR-experience van Jongsma+O’Neill brengt de bezoeker diep in de mijn van Altaussee waar de kunstschatten waren verborgen.
De andere objecten zijn in een later stadium op de website te zien: www.mauritshuis.nl/roofkunst
