Persberichten

Start openbare restauratie De stier van Paulus Potter in Mauritshuis

De stier van Paulus Potter onder de loep

28 mrt 2024

Paulus Potter De Stier MH136 Mauritshuis

Mauritshuis gaat De stier van Paulus Potter onderzoeken en restaureren in aanwezigheid van publiek. Vanaf 29 maart kunnen bezoekers live het onderzoek en de restauratie van De stier van Potter meemaken. Het monumentale (grootste!) schilderij in de collectie van het Mauritshuis is 50 jaar geleden voor het laatst behandeld. Sindsdien hebben conserverings-, restauratie- en onderzoekstechnieken een enorme vlucht genomen.

Doel van het project, dat anderhalf jaar gaat duren, is nieuwe inzichten te verwerven in de schildertechniek en werkwijze van Paulus Potter. Daarnaast wordt De stier met deze restauratie nog beter behouden voor komende generaties. Het onderzoek en de restauratie van De stier worden mede mogelijk gemaakt door het Nederlandse familiebedrijf Lely, een legaat van Mevrouw A.D. Bonebakker-van Enter, een anonieme particulier, de Debman Foundation en Stichting Retourschip.

Onderzoek en restauratie De Stier

Glaswand

Het schilderij is nu te zien in een andere zaal, die als atelier wordt ingericht voor het onderzoek en de restauratie. Het publiek kan door een glaswand bijna dagelijks de restauratoren aan het werk zien met hun wetenschappelijke apparatuur. Tussen 29 maart en begin vindt eerst onderzoek naar het schilderij plaats, waarna aan de uitgebreide restauratie kan worden gewerkt. De restauratie zal waarschijnlijk tot najaar 2025 duren.

Luchtpartij

Het onderzoek en de restauratie gaan hopelijk antwoord geven op verschillende vragen. Waarschijnlijk schilderde Potter op een kleiner schilderij maar één dier - alleen de stier - en daarna heeft hij het doek aan drie zijden vergroot en de rest van de voorstelling toegevoegd. Onbekend is hoé hij dat deed. De oorspronkelijk blauwe lucht is in de loop der eeuwen verkleurd en beschadigd, en is daarom in slechtere staat dan de rest van het schilderij. Deze beschadigingen zijn tijdens vele eerdere restauraties bedekt met overschilderingen. Doel van de restauratie is niet alleen deze luchtpartij, maar ook het werk als geheel, tijdens hun werk zo dicht mogelijk terug te brengen naar hoe Potter het in 1647, toen het schilderij net af was, heeft bedoeld.

Eerste bevindingen

De eerste resultaten van het onderzoek wijzen erop dat Potter veel veranderingen heeft aangebracht tijdens het schilderen van De stier. Naast het vergroten van het doek zijn er ook in de compositie een aantal wijzigingen – zogeheten ‘pentimenti’ – gevonden. Met infraroodtechnieken kunnen de restauratoren en onderzoekers door de verflagen heen kijken. Zo is ontdekt dat de achterpoten van de stier een stukje verplaatst zijn, dat Potter eerst een hek onder de kop van de stier schilderde, en dat het landschap in de achtergrond er in een eerder stadium anders uitzag. Het schilderij heeft ook veranderingen ondergaan door eerdere restauraties. Uit het onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat het borsthaar van boer Teun tijdens de laatste restauratie, in de jaren ’70, behoorlijk is aangezet.

Ontdekking

Wij kennen nu nog vijf schilderijen op groot formaat van Paulus Potter. Tijdens voorafgaand onderzoek is aan het licht gekomen dat er nog een zesde bestond. De National Gallery of Ireland (Dublin) bezit een schilderij dat gelinked kan worden aan De stier. Restaurator Jolijn Schilder van het Mauritshuis ontdekte dat Potter ooit een groot schilderij (ca. 2.10 m x 1.70 m) maakte met een voorstelling van De Roof van Europa, waarvan het ovale schilderij de Kop van een witte stier, nu in Dublin, een fragment blijkt te zijn. Een aanzienlijk deel van het schilderij is verloren gegaan, alleen dit fragment is nog over. De twee stieren zijn anders van kleur, maar de manier waarop de koppen zijn afgebeeld vertoont sterke overeenkomst. Hierdoor zal de 'Ierse' stier van onschatbare waarde zijn voor het onderzoek naar de 'Nederlandse' stier. Dit project is een samenwerking tussen de National Gallery of Ireland en het Mauritshuis. Kop van een witte stier zal tussen 29 maart en begin juni '24 te zien zijn in het Mauritshuis.

De Witte Stier
Paulus Potter, Kop van een witte stier, c. 1643-47

Technieken

Voor het komende project halen de restauratoren, in samenwerking met onderzoekers uit het Rijksmuseum, de modernste technieken uit de kast. Röntgenapparatuur, infraroodopnames, röntgenfluorescentiemetingen, dradentelling, doekanalyse, pigment- en laagopbouwanalyse en digitale (3D)microscopie moeten helpen zoveel mogelijk geheimen van het wereldberoemde doek te ontsluieren.

Abbie Vandivere, restaurator Mauritshuis: “Door ons uitgebreide onderzoek en restauratie is het alsof wij kijken over de schouder van Paulus Potter. Dit is een droomproject voor mij, zowel als dierenliefhebber als restaurator!”

Jolijn Schilder: "Het schilderij geeft mij een gevoel van thuiskomen. Ik ben opgegroeid op een boerderij in dezelfde streek waar Paulus Potter is geboren."

HR 7660 FDF 231211
Abbie Vandivere (links) en Jolijn Schilder (rechts)

Royalty

De stier van Paulus Potter behoort tot de schilderijen die direct bij opening van het Mauritshuis als museum in 1822 voor het publiek te zien was. In de 19de eeuw, vóórdat het Meisje met de parel aan de collectie werd toegevoegd, was De stier dé reden om een bezoek te brengen aan het Mauritshuis. Wat het schilderij zo bijzonder maakt is, dat Potter op dit enorme formaat zoiets gewoons als een stier, een boer en andere dieren weergaf. In de 17de eeuw werden alleen Bijbelse en mythologische onderwerpen en royalty zo groot en 'voornaam' afgebeeld. En ondanks het formaat besteedde de schilder ook nog eens zeer veel aandacht aan de kleinste details, zoals de leeuwerik in de lucht, het zonlicht op de wei en de vliegen rond de rug van de stier. In latere eeuwen werd De stier terecht hét icoon van de Hollandse naturalistische schilderkunst.

Families en kinderen

Een kleine presentatie begeleidt het onderzoek en de restauratie, met onder meer een historische tijdlijn van het leven van De stier. Voor families en kinderen komt er een interactieve digitale publieksbegeleiding tijdens het onderzoek en de restauratie. Eén keer per week (vrijdagmiddag) kunnen bezoekers live vragen stellen aan de restauratoren over hun werk.

Stier Zaterdag

Zaterdag 6 april wordt in het Mauritshuis Stier Zaterdag georganiseerd en mag iedereen die Teun (voornaam) heet of Stier, Schaap, Kikker, Ram, Paard, Leeuwerik, Koe of Vlieg (achternaam) tussen 10.00 en 18.00 uur gratis het Mauritshuis bezoeken. Voor het hele programma zie link hieronder.

Stier Zaterdag

Downloads

Stier Restauratie Abbie Jolijn