Het verdwenen museum

"In de tentoonstelling wordt de sfeer van toen weer even opgeroepen. De objecten liggen in stijlvolle vitrinekasten. Bezoekers krijgen ook een museumgids mee, net als in de 19de eeuw. Daarin worden alle verhalen verteld, maar nu wordt in plaats van het westerse superioriteitsgevoel juist het bewustzijn over ons koloniale verleden benadrukt en worden valse mythes doorgeprikt."

Harmen van Dijk, Trouw

"Nepnieuws? Ook in de 19de eeuw wisten ze er wel raad mee, zo blijkt uit het haarstukje in het Mauritshuis."

Nico Heemelaar, AD Haagsche Courant

Op wereldreis in Den Haag

Dankzij die handleiding uit 1824 weten we precies hoe de zalen van het kabinet waren ingedeeld. De eerste twee zalen waren gevuld met Chinese objecten, waaronder porseleinen vazen, ivoorkunst en alledaagse voorwerpen. De derde en grootste zaal was gewijd aan Japan, met als eye-catcher een grote maquette van het eiland Deshima.

De vierde zaal bevatte objecten uit alle werelddelen. Door objecten uit verschillende culturen tegenover elkaar te plaatsen kon men volken met elkaar vergelijken. De ontwikkeling van de ‘beschaving’ werd inzichtelijk gemaakt door de culturen op een ladder te rangschikken. De Europese cultuur werd als ‘meest hoogstaand’ bestempeld en stond dus helemaal bovenaan.

De laatste zaal wakkerde de nationale trots nog meer aan met voorwerpen die verwezen naar de 'vaderlandse' geschiedenis, het Koninklijk Huis en de voormalige stadhouders. Het doel hiervan was dat bezoekers de laatste zaal van het kabinet zouden verlaten met een gevoel van hernieuwde nationale eigenwaarde.

In de tentoonstelling vind je vitrinekasten vol objecten rondom thema's als Nederlandse geschiedenis, China, Japan, herkomst en volkenkunde. Samen geven zij een indruk van wat er allemaal te zien was. Er wordt getoond hoe de Nederlandse cultuur en geschiedenis werden opgehemeld, vooral in vergelijking met andere culturen. Verhalen werden aangedikt en als fake news ingezet om nationale trots aan te wakkeren.

Echt haar

Zo kun je de haarvlechten bekijken van Prins Willem IV (1711-1751) en Jacoba van Beieren, gravin van Holland (1401-1436). Het haar van Willem IV is authentiek. Het werd in 1795 door zijn zoon, stadhouder Willem V, meegenomen toen hij moest vluchten voor het binnenvallende Franse revolutionaire leger.

De lokken van Jacoba zouden in 1770 zijn gevonden tijdens opgravingen op het Binnenhof, al werd nooit bewezen dat haar graf daar lag. Toch droeg deze vlecht bij aan de mythevorming en nationale trots. De haarlokken van beide personen vormden tastbare herinneringen aan het beroemde Nederlandse verleden en de macht van de Oranjes, in een tijd dat Nederland een jong koninkrijk was en voor zijn successen moest terugblikken op het 'glorieuze' verleden.

Kris met diamanten

Deze knap bewerkte kris werd in 1835 door sultan Cakraadiningrat II van Madura geschonken aan Koning Willem I. Krissen behoren tot de oudste Indonesische geschenken aan de Oranjes. Dit soort giften weerspiegelden de ongelijke koloniale machtsverhoudingen. Oorspronkelijk had de sultan een heel ander cadeau voor ogen, waarmee hij zich niet ondergeschikt achtte aan de Oranjes. Hij wilde de koning een eigengemaakt Grootkruis der Militaire Willems- Orde schenken, maar dit werd als ongepast gezien. Om een diplomatieke rel te voorkomen, hield de sultan het op een karakteristieke Madurese kris.

"Duivelswerk"

De bezoeker van toen kon diverse Chinese ivoren ‘puzzelballen’ bewonderen, die het verfijnde Chinese vakmanschap van ivoor snijden vertegenwoordigden. Dit exemplaar, gedateerd rond 1770-1780, heeft negen lagen en veertien kijkgaatjes. Met behulp van een pennetje is het mogelijk de binnenste ballen ten opzichte van elkaar te draaien en meer te ontdekken van dit ivoren collector’s item. Deze puzzelballen waren vooral bedoeld om het publiek zich te laten vergapen. Het was onvoorstelbaar dat zoiets gemaakt kon worden, wat zo’n puzzelbal de bijnaam "duivelswerk" bezorgde.

Partners