Huis in de storm

Mauritshuis in oorlogstijd

Bouw Van De Ondergrondse Kunstkluis In Het Mauritshuis

13 februari - 29 juni 2025

In 2025 staat het Mauritshuis stil bij de bevrijding van Nederland, tachtig jaar geleden. De kunstcollectie in de opslag, propaganda-tentoonstellingen, muziekuitvoeringen en Arbeitseinsatz-onderduikers – het Mauritshuis maakte tijdens de Duitse bezetting van Nederland een bewogen periode door.

Het museum bevond zich midden in het politieke machtscentrum van de nazi’s: alle belangrijke organisaties van het Duitse bestuur lagen letterlijk om de hoek. Directeur Wilhelm Martin had vele zorgen, waaronder de bescherming van de wereldberoemde collectie schilderijen, en hoe om te gaan met de propagandistische rol van het museum die de Duitsers voor ogen hadden.

In het souterrain woonde Menno de Groot (1931) met zijn familie. Menno’s herinneringen en belevenissen tijdens de oorlog zijn voor de tentoonstelling Huis in de storm – Museum in oorlogstijd een belangrijke verhaallijn voor onze jonge museumbezoekers. Zij zien door Menno’s belevingswereld wat er zich allemaal afspeelde binnen de muren van het museum.

Persoonlijke verhalen

Huis in de storm – Museum in oorlogstijd neemt je aan de hand van schilderijen, objecten, foto’s, film en geluidsfragmenten terug naar het Mauritshuis in de periode 1940-45. Welke historische gebeurtenissen vonden in en om het museum plaats en welke impact had dit op de toenmalige bezoekers en de mensen die er werkten én woonden? Aan de hand van persoonlijke verhalen wordt aandacht besteed aan thema’s als (on)vrijheid, onderdrukking, kunstbescherming en nationaalsocialistische cultuurpolitiek.

In de zomer van 1942 nam ‘de Ambtenaar van Administratie’ Mense de Groot met zijn gezin intrek in het souterrain van het Mauritshuis. Zo zorgde directeur Martin ervoor dat er altijd een betrouwbare medewerker in het museum zou wonen om toezicht te houden. Aan het eind van de oorlog bevonden zich ook onderduikers in het Mauritshuis, mannen die waren ondergedoken in verband met de Arbeidseinsatz. Als kind maakte Menno de Groot dit van dichtbij mee. Na de oorlog verhuisde hij samen met zijn familie naar Canada. Recentelijk zijn er filmopnamen met Menno gemaakt, waarin hij terugblikt op zijn kindertijd in het museum tijdens de oorlog. Tijdens het bezoek aan de tentoonstelling treden jonge bezoekers in de voetsporen van Menno. 

 

Lege lijsten

Het Mauritshuis sloot zijn deuren op 25 augustus 1939 vanwege de oorlogsdreiging en heropende weer op 6 juni 1940. Alleen een klein aantal schilderijen was te zien. Directeur Martin realiseerde zich al in de jaren ’30 dat ‘zijn’ collectie in tijden van oorlog buitengewoon kwetsbaar zou zijn en deed alle denkbare moeite om die collectie veilig de oorlog door te loodsen.

Het Mauritshuis beschikte over een bomvrije ‘kunstkluis’. Daar waren ’s nachts alle topstukken opgeslagen, overdag werden enkele naar boven gebracht, zoals het Meisje. Boven de ingang liet Martin een tekst aanbrengen: ’t Is droevig, dat de oorlog vergt, dat men ’s lands Kunst voor ’t oog verbergt.

In de loop van de oorlog reisden de belangrijkste kunstwerken naar de verschillende ‘Rijksbergplaatsen’. Daar bleven ze tot het einde van de oorlog. In die periode boden de muren van het Mauritshuis een troosteloze aanblik: zalen met lege lijsten.

Mauritshuis In Oorlogstijd Lege Lijsten

Partners

Deze tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door Stichting de Johan Maurits Compagnie, Mondriaan Fonds en Vfonds.