Peter Paul Rubens (1577–1640)

Alle vorstenhoven bestelden schilderijen bij hem

Peter Paul Rubens Oude Vrouw En Jongen Met Kaarsen MH1150 Mauritshuis

De Vlaamse Peter Paul Rubens was een van de veelzijdigste en invloedrijkste kunstenaars van zijn tijd. Met zijn vlot geschilderde, kleurrijke schilderijen werd hij beroemd door heel Europa - alle vorstenhoven bestelden schilderijen bij hem. Zijn monumentale voorstellingen waren vaak zó overtuigend dat ze kijkers overweldigden of zelfs shockeerden. Rubens schilderde historiestukken, landschappen, jachtstukken en portretten, maar ontwierp ook sculpturen, titelpagina’s en wandtapijten.

Leven in Antwerpen

Rubens kreeg les van drie kunstenaars, waaronder Otto van Veen (1556-1629). Hij trouwde twee keer en kreeg acht kinderen. Door zijn welgestelde komaf en vele huizen en panden die hij bezat, behoorde Rubens tot de Antwerpse elite. Het riante huis met atelier dat hij kocht in het centrum van Antwerpen verbouwde hij tot een Italiaans palazzetto - een klein stadspaleis. Tegenwoordig is het een museum: het Rubenshuis.

Het atelier van Rubens bestond uit vele medewerkers, assistenten en leerlingen, waardoor het een enorme productie had. Toen de schilder stierf in 1640 werd in Antwerpen groots en eerbiedig afscheid genomen. Rubens ligt begraven in de Antwerpse Sint-Jacobskerk.

Italië

Na zijn leertijd verbleef Rubens acht jaar in Italië waar hij intensief klassieke kunstwerken bestudeerde. In zijn schilderijen wemelt het van antieke gebouwen, beeldhouwwerken en symboliek. Maar Rubens keek ook goed naar het werk van recentere Italiaanse kunstenaars. Zo werd hij geïnspireerd door Michelangelo’s (1475-1564) monumentale figuren en Titiaans (ca. 1490-1576) kleurrijke schilderijen. Ook vond Rubens inspiratie in de stijl van Caravaggio (1571-1610), met zijn spectaculaire licht-donkerstukken en grote beeldvullende figuren. Met alles wat hij in Italië had gezien, wist Rubens zich een geheel nieuwe, kenmerkende stijl eigen te maken. Een stijl waarmee hij zelfs al in Rome veel succes had.

Peter Paul Rubens Oude Vrouw En Jongen Met Kaarsen MH1150 Mauritshuis
Peter Paul Rubens, Oude vrouw en jongen met kaarsen, c. 1616 - 1617

Antwerpen

In 1608 keerde Rubens terug naar Antwerpen. Precies op het juiste moment, want de stad beleefde een economische bloeiperiode en was nu een belangrijk kunstcentrum.

Pietro Paulo Rubens, zoals hij zichzelf na terugkeer uit Italië noemde, werd direct overspoeld met grote, belangrijke opdrachten. Daarnaast werd hij benoemd tot hofschilder waardoor hij was vrijgesteld van verplichtingen van het schildersgilde. Zo kon de schilder een groot atelier opbouwen met een onbeperkt aantal leerlingen en hulpkrachten. Het duurde niet lang of Antwerpen hing vol met schilderijen van Rubens.

Peter Paul Rubens Portret Van Michael Ophovius Mh0252 Mauritshuis
Peter Paul Rubens, Portret van Michael Ophovius (1570-1637), c. 1615 - 1617

Altaarstukken

De katholieke kerk was een van Rubens’ belangrijkste opdrachtgevers. Voor vele kerken, kloosters en andere geestelijke instellingen schilderde hij nieuwe altaarstukken. Ter voorbereiding maakte Rubens modello’s - olieverfschetsen op een kleiner formaat.

Rubens was een van de weinige kunstenaars die schetste in olieverf. Hiermee kon hij opdrachtgevers de uiteindelijke compositie van een groot altaarstuk laten zien. Hij schilderde ze in een vluchtige, schetsmatige stijl met vlotte penseelstreken. Vaak gebruikten assistenten in zijn atelier deze modello’s om de uiteindelijke schilderijen te maken.

Peter Paul Rubens Modello Voor De Hemelvaart Van Maria MH926 Mauritshuis
Peter Paul Rubens, 'Modello' voor de Hemelvaart van Maria, c. 1622 - 1625

Samenwerking met Brueghel

Rubens werkte vaak samen met andere beroemde kunstenaars, waaronder Jan Brueghel de Oude (1568-1625). Een samenwerking tussen twee schilders was in de 17de eeuw niet ongewoon - kunstenaars konden op die manier hun krachten bundelen.

Samen met Brueghel maakte Rubens bijna 25 meesterwerken. Rubens schilderde de figuren, Brueghel was gespecialiseerd in landschappen en dieren. De schilderstijlen van beide meesters zijn duidelijk van elkaar te onderscheiden. Terwijl Rubens met brede penseelstreken schilderde, zijn die van Brueghel veel preciezer. Schilderijen gemaakt door deze twee vooraanstaande schilders waren in die tijd erg populair bij verzamelaars en leverden enorme bedragen op.

Rubens Brueghel Aardse Paradijs Adam Eva Mh0253 Den Haag
Jan Brueghel de Oude, Peter Paul Rubens, Het aardse paradijs met de zondeval van Adam en Eva, c. 1615

Naakten

Opvallend in Rubens’ schilderijen zijn de weelderige naakte lichamen. In de tijd van Rubens voldeden vrouwen met volle borsten, ronde billen en mollige buiken aan het schoonheidsideaal. Een witte huid bewees bovendien dat ze rijk waren en geen buitenarbeid hoefden te verrichtten.

Mannenlijven schilderde Rubens juist gespierd, naar het voorbeeld van Griekse en Romeinse beelden. Hij dikte de spierbundels ook nog eens extra aan. Een gespierde, sterke man vertegenwoordigde volgens Rubens het heersende schoonheidsideaal én tegelijk het goede in een mens. Daarom schilderde hij ook heiligen met een sixpack.

Portretten

Rubens portretteerde veel van zijn tijdgenoten - familieleden, rijke stadgenoten en verschillende Europese machthebbers. Het zijn vlot geschilderde portretten met veel nadruk op de dure kleding van de geportretteerde. Soms nam Rubens in een portret alleen het gezicht en de handen voor zijn rekening. De rest liet hij dan over aan zijn assistenten. Zo kon de schilder in korte tijd meerdere opdrachten tegelijk aannemen.

Peter Paul Rubens Portret Van Een Man Mogelijk Peter Van Hecke Mh1131 Mauritshuis
Peter Paul Rubens, Portret van een man, mogelijk Peter van Hecke (1591-1645), c. 1630

Schilder-diplomaat

Rubens was niet alleen een uitzonderlijk kunstenaar, maar trad ook op als diplomaat. Hij voerde bijvoorbeeld onderhandelingen namens de aartshertog Albrecht van Oostenrijk en zijn vrouw Isabella, dochter van de Spaanse koning Filips II. Tijdens diplomatieke reizen door Europa haalde Rubens ook vaak grote, nieuwe schilderopdrachten binnen.

Rubens was een echte man van de wereld: charmant, intelligent en met een grote talenkennis – hij sprak wel zes talen. Dit kwam ongetwijfeld goed van pas tijdens diplomatieke missies. Door de Spaanse koning Filips IV werd de schilder in 1624 in de adelstand verheven en mocht hij zichzelf officieel een edelman noemen.

Peter Paul Rubens Portret Van Een Vrouw Mogelijk Clara Fourment Mh1132 Mauritshuis
Peter Paul Rubens, Portret van een vrouw, mogelijk Clara Fourment (1593-1643), c. 1630