14. Het Meisje onder de loep

Blog Upclose And Personal C

We hebben het Meisje met de parel en de materialen waarmee ze is geschilderd uitgebreid tegen het licht gehouden. En nu duiken we nog dieper in het verfoppervlak: we vergroten het tot wel 700 keer.

De afbeeldingen in deze blogpost zijn genomen met de Hirox 3D digitale microscoop. Allereerst positioneerde Emilien Leonhardt en Vincent Sabatier de microscoop voor het schilderij om allerlei interessante details te fotograferen en te onderzoeken: de ogen en lippen van het Meisje, de parel, de stipjes op haar kleding. 

Blog Upclose And Personal A
Kijken naar de kleding van het Meisje met Emilien Leonhardt, met de Hirox 3d digital microscoop. Foto: Ivo Hoekstra.

Vervolgens werd het schilderij plat op tafel gelegd zodat de microscoop in een statief van bovenaf automatisch het volledige oppervlak kon scannen. Dit resulteerde in een panoramafoto van 20 miljard pixel met een vergroting van 35x. Vervolgens namen ze een aantal close-ups bij 140x, waardoor we prachtige scans in 3D van deze details kunnen bekijken.

De parel 

Ons oog wordt naar de parel getrokken – niet alleen omdat het schilderij haar titel eraan dankt, maar ook omdat Vermeer de oorbel precies in het centrum van de compositie heeft geplaatst. Wist u trouwens dat het misschien helemaal geen parel is? Kostuum- en sierraadspecialisten zijn van mening dat de parel te groot is om echt te zijn. Misschien heeft Vermeer hier gewoon wat overdreven om de parel de blikvanger van het schilderij te maken. Mogelijk was het een nepparel van glas (zoals die in Venetië werden gemaakt), van gelakt tin of van parelmoer. Er is geen ‘hanger’ te zien waarmee de parel in haar oor zit.

Bij een hoge vergroting zien we dat Vermeer de parel weergaf met niet veel meer dan een paar verfstreken loodwit. Op de schaduw in de hals van het Meisje bracht hij dun een grijs lazuur aan dat de vorm van haar parel volgt. Onderaan de parel suggereerde hij de zachte weerschijn van haar witte kraag met één streek loodwit. Voor het heldere traanvormige hoogsel bovenaan bracht hij de loodwitte verf dikker aan.

Latere restauraties hebben dit dikke hoogsel blijvend aangetast; het is waarschijnlijk ‘geplet’ bij bedoekingen. En herinnert u zich nog het verhaal over het ‘tweede hoogsel’ dat ontmaskerd werd als een op z’n kop liggend stukje verf dat daar niet thuishoorde?

Blog Upclose And Personal B
De parel: 140x

De ogen

Het rechteroog van het Meisje (voor ons links) raakt de zwarte achtergrond. Onder de roze verf in haar linkerooghoek steekt nog net een stukje van de doorschijnende rode laag uit. Onder de grijsblauwe kleur van haar iris zien we een zwarte cirkel. In de laatste schilderfase bracht Vermeer kleine verfstipjes aan: een kloddertje roze in haar ooghoek en een dik wit hoogsel naast haar pupil. Haar linkeroog (voor ons rechts) is beschreven in een eerdere blogpost.

Blog Upclose And Personal C
Linker oog: 140x
Blog Up Close And Personal D
Ingezoomd op het witte stipje in haar oog. Linksonder: 3D hoogtemeting.

Stipjes

De verfstipjes op de kleding zijn een handelsmerk van Vermeer, en lijken tegelijkertijd glashelder en een beetje onscherp. Soms bracht hij twee gele stipjes vlak naast elkaar aan.

Blog Upclose And Personal E
Stipjes in het gele jasje
Blog Upclose And Personal F
‘Dubbel stipje’ in het gele jasje, 140x. De gele kleur van haar jasje is aangebracht op een donkere onderlaag.

Op beelden van de Hirox microscoop kunnen we het Meisje zeer gedetailleerd bekijken, tot de individuele verftoetsen en pigmentkorreltjes aan toe. Zo ontstaat door snelle ‘focus stacking’ van de foto’s en het gebruik van een zeer hoge vergroting een driedimensionale scan van het oppervlak.

Dankbetuiging

  • Emilien Leonhardt en Vincent Sabatier, Hirox Europe: Jyfel