Rembrandt van Rijn is een Hollandse schilder uit de 17de eeuw en een van de meest fascinerende kunstenaars allertijden. Hij is wereldberoemd om zijn voorstellingen vol dramatiek, met grote licht-donkercontrasten en experimentele penseelstreken. Zijn levendige en originele voorstellingen weten tot op de dag van vandaag kijkers te raken. Rembrandts oeuvre is ongelofelijk veelzijdig. Hij schilderde vooral historiestukken en portretten, maar soms ook een landschap of stilleven. In totaal maakte Rembrandt bijna 300 schilderijen en vele prenten en tekeningen.
Leven in Leiden en Amsterdam
Rembrandt werd geboren in Leiden als molenaarszoon. Het schildersvak leerde hij van de Leidse Jacob van Swanenburg (1571-1638) en de Amsterdamse Pieter Lastman (1583-1633). Rembrandt begon rond 1625 als zelfstandig meester in Leiden, maar verhuisde na een paar jaar definitief naar Amsterdam.
Hij trouwde met burgemeestersdochter Saskia Uylenburgh en kreeg met haar vier kinderen, waarvan alleen Titus volwassen werd. Na Saskia’s dood in 1642 had Rembrandt twee buitenechtelijke relaties met zijn huishoudsters: met Geertje Dirckx en later met Hendrickje Stoffels. Met Hendrickje kreeg Rembrandt nog een dochter, Cornelia.
Ruim 25 schilders leerden bij Rembrandt het vak, waaronder Gerrit Dou (1613-1675), Govert Flinck (1615-1660) en Ferdinand Bol (1616-1680). Rembrandt leidde een roerig leven. Hij had hij een obsessieve werklust, een enorme verzameldrift en in 1656 ging hij failliet. Maar de kunstenaar stierf allerminst als miskend genie. Tot in zijn laatste levensjaren ontving Rembrandt nog tientallen opdrachten. Hij ligt begraven in een anoniem graf in de Westerkerk.
Beginjaren
In Rembrandts eerste schilderijen is nog goed de invloed van zijn leermeester Lastman te zien. Maar al snel veranderde zijn stijl.
Rembrandt bracht meer beweging in zijn voorstellingen door extra aandacht te geven aan gebaren. Met scherpe licht-donkercontrasten verhoogde hij de spanning en dramatiek. Ook werd Rembrandts kleurgebruik terughoudender en gebruikte hij opvallende kleuren alleen nog op de belangrijkste plekken.
Deze vroege werken zijn meestal vrij gedetailleerd geschilderd, later ontwikkelde Rembrandt een ‘losse’ schilderstijl.
Naakten
Anders dan zijn tijdgenoten schilderde Rembrandt geen geïdealiseerde schoonheden, maar échte vrouwen van vlees en bloed. Hij liet ze zien zoals ze waren, soms met de afdruk van een pas uitgetrokken kous nog in de kuiten.
Ruimtelijke schildertechniek
Rembrandt heeft zich altijd intensief beziggehouden met de structuur van verf en welke ruimtelijke illusies hij daarmee kon bereiken. Zo schilderde hij verlichte delen met dikke lagen verf en veel reliëf. Wanneer hier dan licht op valt, lijken die partijen nog meer naar voren komen. En is het bijna alsof je het kunt vastpakken. In donkere stukken bracht Rembrandt verf juist veel dunner en transparanter op.
Hoogtepunt
Tussen 1635 en 1642 stond Rembrandt op het toppunt van zijn roem. Hij kocht een voornaam herenhuis aan de Breestraat (nu Jodenbreestraat) en leefde op ruime voet. Ook ontving Rembrandt toen zijn grootste opdracht: De Nachtwacht.
Steevast verbeeldde hij in die periode de meest dramatische momenten in een verhaal, waarop emoties hoog oplopen. Met grote licht-donkercontrasten, heftige gebaren en voorwerpen die omvallen, versterkte Rembrandt de dramatiek.
Eigenzinnig
Rembrandt was een eigenzinnige man en had geen last van valse bescheidenheid. Vanaf 1633 signeerde hij alleen nog met zijn voornaam - ongebruikelijk voor Hollandse kunstenaars.
Alleen Italiaanse meesters zoals Rafaël (1483-1520), Leonardo da Vinci (1452-1519) en Titiaan (ca. 1490-1576) deden dat. Rembrandt vond blijkbaar dat hij in hetzelfde rijtje thuishoorde.
Verzameling
Rembrandt was een verwoed kunstverzamelaar. Hij bezat schilderijen, tekeningen, prenten en afgietsels van Romeinse en Griekse portretbustes. Maar ook curiosa en naturalia (zoals opgezette dieren, schelpen en mineralen), muziekinstrumenten en wapentuig. Veel van deze voorwerpen gebruikte hij als voorbeeld voor zijn kunstwerken.
Zo’n uitgebreide verzameling was typisch iets voor rijke burgers. Ook zijn huwelijk met een burgemeestersdochter en zijn deftige woning wijzen erop dat de molenaarszoon een hogere sociale positie nastreefde. Toch slaagde Rembrandt daar nooit helemaal in. Daarvoor miste hij de benodigde beleefdheid en ging hij te veel op in zijn werk.
Late stijl
Na het voltooien van De Nachtwacht in 1642 maakte Rembrandt bijna tien jaar lang weinig schilderijen. Na deze periode veranderde zijn stijl. De composities zijn rustiger, met meer nadruk op subtiele houdingen en gebaren - bijvoorbeeld twee handen die elkaar lichtjes raken.
Ook zijn schildertechniek is anders, met nog levendigere penseelstreken, schetsmatig aangebrachte verf en onduidelijke contouren. Hij bracht verf soms zó dik op dat het wel geboetseerd lijkt, terwijl hij andere delen nauwelijks uitwerkte. Hierdoor lijken Rembrandts late schilderijen soms onvoltooid.
Zelfpromotie
Rembrandt probeerde heel bewust zijn bekendheid als kunstenaar te vergroten. Zo maakte hij uitzonderlijk veel zelfportretten, speciaal voor de verkoop. Kopers sloegen dan twee vliegen in één klap: ze verwierven een portret van een beroemd kunstenaar én een schilderij in Rembrandts fenomenale schildertechniek.
Daarnaast maakte Rembrandt ook honderden etsen. Van iedere etsplaat konden tientallen afdrukken worden gemaakt. Zo bereikte hij een veel groter publiek dan alleen met zijn schilderijen. De etsen en zijn zelfportretten zijn van groot belang geweest voor de verspreiding van Rembrandts faam als kunstenaar - in Holland, maar ook ver daarbuiten.
